Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam (Phần 3) - Thị trường xe ô tô điện

VinFast - Hành trình từ xe xăng đến ô tô điện và tương lai xanh

Ngày 6/1/2022, tại Triển lãm Điện tử Tiêu dùng lớn nhất thế giới CES 2022, VinFast - nhà sản xuất ô tô đầu tiên của Việt Nam - đã công bố kế hoạch dừng việc sản xuất xe xăng để chuyển sang xe điện vào cuối năm 2022. Tuy nhiên, kế hoạch này đã diễn ra sớm hơn so với dự kiến và đến tháng 7/2022, VinFast đã chính thức ngừng kinh doanh xe ô tô chạy xăng và chuyển đổi hoàn toàn sang sản xuất và kinh doanh xe điện. Hiện nay, toàn bộ các mẫu xe điện của VinFast đều được lắp ráp, hoàn thiện tại nhà máy của VinFast ở Cát Hải (Hải Phòng).

Sự phát triển của VinFast

VinFast đã và đang phát triển dải sản phẩm gồm 6 mẫu ô tô điện trải đều các phân khúc A - B - C - D - E gồm: VF e34 (SUV hạng C), VF 5 Plus (SUV hạng A), VF 6 (SUV hạng B), VF 7 (SUV hạng C), VF 8 (SUV hạng D) và VF 9 (SUV hạng E). Mới đây nhất, ngày 8/6/2023, VinFast đã công bố ra mắt mẫu xe VF 3 thuộc phân khúc xe cỡ nhỏ (Mini car), là mẫu xe cỡ nhỏ đầu tiên được VinFast nghiên cứu, phát triển dựa trên những đặc tính và thói quen giao thông của người tiêu dùng Việt Nam. Hiện nay, các mẫu VF 6, VF 7 và VF 3 chưa được mở bán chính thức. Các mẫu còn lại bao gồm VF e34, VF 8, VF 9 và VF 5 Plus đã được lần lượt mở bán trong năm 2021, 2022 và 2023, với mức giá dao động từ 458 triệu - 1,57 tỷ đồng.

Để chủ động nguồn cung pin, VinFast đã áp dụng một chiến lược táo bạo khi hợp tác với các nhà sản xuất, công ty công nghệ hàng đầu thế giới trong lĩnh vực pin. Nhiều chuyên gia nhận định, không chỉ dừng lại ở việc chạy đua công nghệ, ra mắt các mẫu xe điện thế hệ mới, VinFast và các công ty thành viên của Vingroup đang có tham vọng tạo nên một cuộc cách mạng về xe điện tại Việt Nam, nhằm tạo nên một hệ sinh thái di chuyển xanh trong tương lai, đồng thời ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm môi trường do pin hết niên hạn gây nên.

Bùng nổ sự gia nhập của các nhà sản xuất nước ngoài

Thời gian gần đây, thị trường Việt Nam xôn xao trước thông tin chiếc xe Wuling HongGuang MiniEV đầu tiên được xuất xưởng tại nhà máy của TMT Motors ở tỉnh Hưng Yên. Đây là mẫu xe ô tô thuần điện cỡ nhỏ được sản xuất bởi liên minh SAIC-GM-Wuling (Mỹ - Trung Quốc) và đã trở thành mẫu xe điện cỡ nhỏ bán chạy nhất thế giới các năm 2020, 2021, 2022. Tháng 1/2023, liên minh SAIC-GM-Wuling đã ký kết hợp tác chiến lược với TMT Motors - một công ty có tiền thân là Công ty Vật tư thiết bị cơ khí giao thông vận tải thuộc Cục Cơ khí, Bộ Giao thông Vận tải, thành lập năm 1976.

Một “ông lớn” xe điện khác của Trung Quốc cũng đang nhắm đến thị trường Việt Nam được cho là BYD. Với trụ sở chính ở Thâm Quyến (Trung Quốc), BYD khởi đầu là nhà sản xuất pin cho điện thoại di động, và mới chỉ mở rộng sang lĩnh vực sản xuất ô tô từ năm 2003. Tuy vậy, năm 2022, công ty này đã cung cấp ra 1,86 triệu ô tô plug-in hybrid và chạy hoàn toàn bằng điện, vượt qua con số hơn 1,31 triệu ô tô của Tesla tới 42% để trở thành nhà sản xuất xe điện số 1 thế giới.

Ngoài ra, nhiều hãng xe hàng đầu thế giới khác đã liên tục giới thiệu các sản phẩm xe điện ra mắt tại thị trường Việt Nam. Các sản phẩm thuần điện nhập khẩu như Hyundai Ioniq 5, Kia EV6 dự kiến được mang về Việt Nam giới thiệu với mức giá từ 1,33 - 1,7 tỷ đồng. Hay một số dòng xe điện hạng sang như Audi e-tron (2,97 - 5,9 tỷ đồng), Mercedes-Benz EQS (4,83 - 5,95 tỷ đồng), Porsche Taycan (5,7 - 9,55 tỷ đồng). Riêng với dòng xe hybrid, đại diện sáng giá nhất là Nissan Kicks e-POWER với mức giá ở mức từ 789 triệu đồng.

Có thể thấy, hòa cùng với xu hướng trên thế giới, thị trường xe điện tại Việt Nam đang dần trở nên sôi động với sự xuất hiện của nhiều hãng xe. Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) dự báo Việt Nam sẽ đạt mức 1 triệu xe điện (EV) vào khoảng năm 2028 và tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 2030-2040. Đến năm 2040, Việt Nam sẽ có khoảng 3,5 triệu xe ô tô điện. Tuy nhiên, ngành công nghiệp xe điện hoàn toàn mới và đắt đỏ do nguyên vật liệu khai thác hạn chế và đòi hỏi trình độ công nghệ rất cao. Đơn cử như vấn đề chuỗi cung ứng toàn cầu nếu bị đứt gãy như thiếu chip bán dẫn thời gian qua thì cả ngành sẽ bị ảnh hưởng rất nặng nề. Những tác động khách quan khiến cho mức giá sản phẩm xe điện tại Việt Nam thực tế vẫn cao hơn so với một số xe chạy bằng xăng.

Thách thức đến từ cơ sở hạng tầng cho xe điện

Một thách thức khác của Việt Nam đó là cơ sở hạ tầng cho xe điện chưa thực sự phát triển. Xe điện sử dụng năng lượng là điện để vận hành trong khi Việt Nam thiếu các bãi đậu xe có lắp đặt trạm sạc xe điện phổ biến để phục vụ người dùng. Mạng lưới trạm sạc liên thông giữa các tỉnh, thành phố cũng chưa được xây dựng nhiều. Điều này dẫn đến tâm lý e ngại của người dân khi lựa chọn xe điện thay thế xe xăng.

Hiện ở Việt Nam mới chỉ có duy nhất VinFast là hãng xe nội địa phát triển hệ thống trạm sạc với số lượng rất lớn, lên tới 150.000 cổng sạc. Tiêu chuẩn cổng sạc của VinFast là CCS2, tương tự một số hãng xe tại Mỹ và Châu Âu và có tính tương thích khá cao.

Bên cạnh VinFast, thị trường trạm sạc ô tô điện tại Việt Nam mới đây đã chào đón một cái tên mới là Tập đoàn Điện lực Việt Nam - EVN. Các trụ sạc nhanh ô tô điện của EVN được phát triển bởi Trung tâm sản xuất điện tử điện lực miền Trung (thuộc EVN). Trước khi trở thành sản phẩm thương mại, EVN đã thử nghiệm và lắp đặt vận hành trạm sạc ô tô điện tại một số địa điểm gồm: Trụ sở Tổng công ty Điện lực miền Trung, các cửa hàng xăng dầu PVOIL trên địa bàn thành phố Đà Nẵng… Hiện trung tâm đã hoàn thành và bàn giao 6 trạm sạc đến khách hàng, dự kiến lắp đặt tại Hà Nội.

Trong số các hãng xe sang đã giới thiệu các dòng xe điện tại Việt Nam có Porsche và Audi đã đưa vào hoạt động trạm sạc nhanh của riêng hãng.

Có thể nói đối với các hãng xe điện, việc tìm lời giải cho bài toán trạm sạc là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng tới phạm vi sử dụng của xe. Tuy nhiên, việc đưa vào hoạt động các trụ sạc cho xe ô tô điện sẽ làm cho nhu cầu sử dụng điện tăng, từ đó có thể sẽ dẫn đến nguy cơ quá tải điện. Khi đó sẽ ảnh hưởng đến vận hành hệ thống điện và chất lượng điện năng. Nếu không có giải pháp căn cơ thì khi khối lượng lớn trụ sạc đấu nối vào lưới điện phân phối sẽ xuất hiện nguy cơ ảnh hưởng tới vận hành lưới điện, tình trạng làm việc an toàn, ổn định của hệ thống điện, gây quá tải lưới điện khu vực.