Một công trình góp phần quyết định chiến thắng kháng chiến chống Mỹ
Đường ống xăng dầu dài 1.700 km xuyên suốt chiều dài đất nước và mở rộng tới gần 5.000 km là một trong những yếu tố quan trọng đóng góp vào chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Ở bảo tàng đường Hồ Chí Minh, đặt tại phường Yên Nghĩa, Hà Đông, Hà Nội, triển lãm kỷ niệm 60 năm mở đường Trường Sơn thắng lợi. Bức ảnh hai nữ chiến sĩ Trung đoàn 671 đường ống binh trạm 14 lắp đặt đường ống xăng dầu qua trọng điểm Phu La Nhích vào năm 1972 được đặt ở sảnh chính để nhiều người ngưỡng mộ. Đây là bức ảnh đẹp, tiêu biểu cho lực lượng xăng dầu trong cuộc chiến chống Mỹ.
Triển lãm đường ống xăng dầu
Bức ảnh này cũng được sử dụng làm ảnh bìa của cuốn sách “5 đường mòn Hồ Chí Minh” được biên soạn bởi chuyên gia lịch sử kinh tế Đặng Phong (NXB Tri thức xuất bản năm 2008).
Trong cuốn sách của mình, tác giả Đặng Phong xác định, để phục vụ chiến trường miền Nam, có tới 5 con đường mòn đã được dùng để vận chuyển nhân lực, vật lực, bao gồm đường mòn trên bộ, trên biển, hệ thống đường ống xăng dầu, đường hàng không và đường chuyển ngân.
Trong các chiến dịch Tây Nguyên, Huế - Đà Nẵng, rồi sau đó là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, khi quân đội huy động lực lượng lên tới nhiều quân đoàn tham gia với hàng chục nghìn xe, pháo, lực lượng hậu cần vẫn luôn đảm bảo được xăng dầu cho lực lượng xe cộ hùng hậu này. Đó chính là nhờ hệ thống đường ống huyền thoại.
Người đặt khai sinh ra đường ống
Tác giả Đặng Phong ghi lại lời kể của Đại tá Nguyễn Việt Phương, cho biết người đầu tiên nghĩ đến việc sử dụng hệ thống ống xăng dầu trên chiến trường chính là Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Trong một lần đại tướng đi làm việc tại Liên Xô, ông đã được Liên Xô viện trợ cho 2 bộ đường ống dẫn xăng dầu dã chiến, loại phi 10 cm, mỗi bộ dài 100 km. Tuy nhiên, hệ thống đường ống này chỉ được cất trong kho vì chưa biết sử dụng vào việc gì. Khi chiến trường phía Nam phát triển sôi động, đại tướng đã gợi ý rằng có thể sử dụng hệ thống đường ống xăng dầu viện trợ từ Liên Xô tại chiến trường.
Hầu hết các tướng tá đều không đồng ý, nhưng cũng không phản đối vì chẳng ai nghĩ rằng trong bối cảnh chiến tranh dữ dội, việc làm đường ống dẫn xăng dầu là điều phi thực tế. Riêng Trung tướng Đinh Đức Thiện, ngay từ lúc đó đã hưởng ứng và cam kết tìm hiểu và thực thi ý kiến của đại tướng.
Bắt đầu từ tháng 4/1968 với mật danh "Công trường Thủy lợi 01", công trình đường ống xăng dầu được khởi công từ Nghệ An. Dưới sự chỉ huy của Trung tá Mai Trọng Phước, thuộc Cục Xăng dầu, Tổng cục Hậu cần, tuyến đường ống tiến dần về phía Nam, vượt qua vùng "tam giác lửa" Vinh - Nam Đàn - Linh Cảm, vượt qua sông Lam và sông La để tới kho N2 ở Can Lộc, Hà Tĩnh. Từ Quảng Bình, đường ống được phân ra làm hai nhánh: một vượt Tây Trường Sơn và một đi theo hướng Đông Trường Sơn.
Tính đến năm 1972, hai đoạn đường ống Đông và Tây Trường Sơn đã có chiều dài lên tới 700 km, với khối lượng kho dự trữ xăng dầu là 12.800 m³.
Hệ thống đường ống xăng dầu
Trong lễ tưởng niệm mười năm ngày mất của Thượng tướng Đinh Đức Thiện tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 10/1/1997, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nói: "Đồng chí Đinh Đức Thiện và đồng chí Đồng Sĩ Nguyên có công lớn trong việc xây dựng tuyến đường Trường Sơn 559, xây dựng hệ thống giao thông vận tải lớn từ hậu phương miền Bắc đến các chiến trường, trong đó có tuyến đường ống dẫn xăng dầu, nhằm bảo đảm chi viện cho miền Nam, tạo cơ sở hạ tầng cho cơ động lực lượng và vận chuyển lớn, phục vụ đắc lực cho thời cơ chiến lược, nhất là cho Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975."
Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên, Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn cũng đánh giá cao công lao của ngành Đường ống Xăng dầu Trường Sơn. Hệ thống này đã đáp ứng tốt việc vận tải, đáp ứng yêu cầu cơ động cao của các quân đoàn, các binh chủng với mọi quy mô, mọi thời gian, mọi địa điểm, phục vụ đắc lực cho các chiến dịch...
Những thành tựu đáng kinh ngạc
Toàn bộ hệ thống đường ống Trường Sơn có tới 316 trạm bơm đẩy, 101 kho với sức chứa trên 300 nghìn m³. Từ hai trung đoàn ban đầu, bộ đội xăng dầu Trường Sơn đã phát triển lên thành 4 trung đoàn là các trung đoàn 671, 592, 532, 537 và một số phân đội độc lập. Có thể coi đây như một binh chủng xăng dầu trong đội hình Binh chủng hợp thành trên chiến trường Trường Sơn.
Hệ thống đường ống xăng dầu
Theo "Hồi ký Trường Sơn" của Đại tá Mai Trọng Phước, hệ thống đường ống này có tổng cộng 50 kho dã chiến, trữ lượng nhiên liệu là 27.050 m3, 114 trạm bơm đẩy với công suất bơm 600-800 m³/ngày.
Ngoài chiều dài tuyến dẫn dầu từ Bến Quang, Quảng Bình vào Bù Gia Mập, Bình Phước có tổng chiều dài 1.445 km, thì tổng hệ thống đường ống từ Lạng Sơn, Móng Cái vào Nhân Mục (Hà Nội) và từ đây vào Quảng Bình với nhiều nhánh hợp lưu, nhánh phân chia, các đoạn song song, đoạn nối ngang... có tổng chiều dài lên tới 5.000 km!
Đáng kinh ngạc hơn nữa khi hệ thống đường ống này được xây dựng vượt qua rất nhiều thách thức như sông suối hiểm trở, rừng già, đèo cao và duy trì dưới mưa bom, bão đạn cùng các cuộc tấn công phá hoại khốc liệt của quân địch.
Theo "Tổng kết Chiến tranh Cách mạng Việt Nam", trong 7 năm từ 1968-1975, hệ thống đường ống này đã cung cấp cho miền Nam 5,5 triệu m³ xăng dầu.
Nhờ các hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh, đầu năm 1975, Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên có thể khẳng định với Bộ chỉ huy chiến dịch Hồ Chí Minh là "cần bao nhiêu gạo, đạn, xăng và xe chở quân cũng có đủ."
Đường ống huyền thoại thậm chí khiến đối thủ phải ngưỡng mộ
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong bức điện khen ngợi gửi tới bộ đội xăng dầu ngày 17/2/1975, đã viết: “Sau một thời gian lao động khẩn trương, vượt qua nhiều khó khăn trong công tác, các đồng chí đã hoàn thành thắng lợi việc xây dựng một tuyến xăng dầu rất dài từ hậu phương ra tiền tuyến. Thành tích đó có ý nghĩa to lớn, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho nhiệm vụ chiến đấu của quân và dân ta trên khắp chiến trường.”
Đại tá Phan Tử Quang, nguyên Cục trưởng Cục Xăng dầu (Tổng cục Hậu cần - Bộ Quốc phòng) kể rằng, Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai đã bày tỏ sự thán phục với ông: “Tôi không ngờ là Việt Nam lại làm được đường ống xăng dầu dài đến 5.000 km” và ông đã cử một phái đoàn gần 20 kỹ sư và chuyên gia về đường ống xăng dầu đi tham quan từ Hà Nội theo đường ống đến Mụ Giạ (Quảng Bình).
Các tài liệu từ phía Mỹ cũng cho biết, các tướng không quân Harry Aderholt và Richard Serd đã đánh giá: “Đường ống xăng dầu của Việt Nam là một huyền thoại có thật”.
Rất nhiều chuyên gia quân sự, nhà sử học Mỹ sau này đã nhận định, sở dĩ Mỹ thất bại ở Việt Nam là do không thể ngăn chặn được tuyến đường chi viện từ miền Bắc. Đường mòn Hồ Chí Minh và đường ống xăng dầu nói riêng đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển các phương tiện, máy móc cần thiết trong chiến tranh hiện đại.
Cựu bộ trưởng quốc phòng Mỹ Robert McNamara trong cuốn hồi ký của ông thừa nhận rằng, dù đã sử dụng tất cả những phương tiện chiến tranh hiện đại như máy bay ném bom B-52, hàng rào điện tử hay chất diệt cỏ, bom napalm, quân đội Mỹ vẫn không thể bóp nghẹt đường mòn Hồ Chí Minh.
“Con đường mòn Hồ Chí Minh là một trong những kỳ tích vĩ đại nhất về quân sự Việt Nam, là tột đỉnh của kỹ nghệ công trình”, tiến sĩ Mỹ Virginia Louise Morris cũng nhận định như vậy.
Hệ thống đường ống xăng dầu
Hệ thống đường ống xăng dầu Trường Sơn là một trong những kỳ tích của chiến tranh chống Mỹ, là minh chứng cho sức mạnh, sự đoàn kết và khả năng sáng tạo của quân và dân Việt Nam.
